• Зона адпачынку «Ставок»Зона адпачынку «Ставок»
  • Веткаўскі музей стараверства і беларускіх традыцый імя Ф.Р. ШкляраваВеткаўскі музей стараверства і беларускіх традыцый імя Ф.Р. Шклярава
  • Храм Праабражэння ГасподнягаХрам Праабражэння Гасподняга
  • НовабудоўліНовабудоўлі
  • Веткаўскі раённы выканаўчы камітэтВеткаўскі раённы выканаўчы камітэт
  • Прырода Веткаўскага краюПрырода Веткаўскага краю
Галоўная -  Навіны -  Навіны раёна

Яўген Чеванькоў 35 гадоў таму займаўся адсяленнем «чарнобыльцаў», а сам застаўся ў Ветцы

21.04.2021

У Беларусі многае зроблена для ліквідацыі наступстваў аварыі на ЧАЭС: з забруджаных тэрыторый адселеныя грамадзяне, а частка зямель сёння дае чысты ўраджай

Ветковчанин Яўген Чеванькоў мае унікальны вопыт - ён кіраваў адсяленнем людзей з першых дзён пасля чарнобыльскай трагедыі да двухтысячных. Сам ён застаўся жыць у родным Веткаўскім раёне, займацца яго развіццём. Цяпер як дэпутат раённага Савета ён марыць стварыць у райцэнтры свабодную эканамічную зону, каб гэты край атрымаў інвестыцыі для будучых прамысловых вытворчасцяў. Яўген Іванавіч відавочца таго, як за 35 гадоў змяніўся погляд ветковчан на іх будучыню.

Якая не адбылася курортная зона
Яўген Чеванькоў, які ў васьмідзесятыя быў намеснікам старшыні райвыканкама, з настальгіяй кажа пра той час:

- Пабудаваны чатыры санаторыя, адкрыты піянерскія лагеры, вылучаліся ўчасткі пад дачы, шмат гамяльчан іх атрымлівала. Гэта быў выдатны турыстычны кластар. Але 1986 год усё перакрэсліў. Мы таксама нічога не ведалі 26 красавіка. Выйшлі, як і многія беларусы, украінцы і рускія, на першамайскую дэманстрацыю!

Выдатна памятаю, як ад нас накіравалася калона грузавікоў (мой бацька быў у ёй кіроўцам) вывозіць быдла з Нараўлянскага, Хойніцкага, Брагінскага раёнаў. Пасля з гары прыбывалі аўтобусы з людзьмі. У асноўным жанчыны з дзецьмі, у халатах, тапачках. Ім нават не дазволілі ўзяць дадатковыя рэчы, толькі дакументы. Усіх размяшчалі ў нашых санаторыях. Больш за тое, разгарнулі маштабнае будаўніцтва домікаў для перасяленцаў. Напрыклад, у вёсцы Барталамееўка.

- Але гэта ж вядомая вёска, дзе да гэтага часу павышаны радыеактыўны фон?

- Сёння гэта вядомы факт. Але тады Веткаўскі раён не разглядаўся як пацярпелы. Ці нам пра гэта не казалі. Напэўна, праз год пасля аварыі, а можа і больш, мне званок з сельсавета. Маўляў, будаўнікі домікаў для перасяленцаў за ноч згарнуліся, экстрана сышла тэхніка, пакідалі нават будматэрыялы. Я курыраваў у раёне будаўніцтва, таму аператыўна набраў Гомель. А мне там кажуць: «Па новых дадзеных, у вас не тое што будаваць, жыць нельга. Радыяцыя зашкальвае. Трэба ўсіх эвакуіраваць ». Аказалася, раён пацярпеў ці ледзь не больш за ўсіх у Гомельскай вобласці. Немагчымымі для далейшага пражывання былі прызнаныя 59 населеных пунктаў. Больш, чым у рэгіёнах, якія геаграфічна знаходзяцца бліжэй да АЭС.

Райцэнтр хацелі эвакуіраваць
Аднымі з пастаянных гасцей Веткаўшчыны сталі журналісты. Яўген Чеванькоў успамінае, што прыязджалі здымаць і пісаць з усяго свету. У 1990-я гэты паток толькі павялічыўся. Не засталася ў баку і родная прэса: «Народная газета», «Савецкая Беларусь», «Рэспубліка», «Беларуская думка», «Знамя юнацтва». Праўда, у інтэрв'ю тых гадоў праглядвалі страх і няпэўнасць.

- Якія ў тыя гады былі думкі? Тады абмяркоўвалася пытанне аб эвакуацыі ўсяго райцэнтра, - разважае дэпутат. - Цяпер бы пачытаць тыя артыкулы, здзівіўся б. Але не мелася адэкватнай інфармацыі, поўнамаштабных навуковых даследаванняў. Людзі ладзілі мітынгі - поўны стадыён. Чыноўнікі з Гомеля не ведалі, што адказаць, выштурхоўвалі нас, мясцовых, каб супакоіць натоўп. Тым не менш было шмат зроблена ў тыя гады і савецкай уладай, а потым і беларускай. Дзяцей накіроўвалі масава на аздараўленне. Вывозіліся цэлыя школы на ўсё лета ў розныя канцы Саюза, а потым Беларусі.

Яўген Чеванькоў кажа, што Аляксандр Лукашэнка рэальна дапамог:

- Падчас першага візіту Прэзідэнта яго ідэі адраджэння рэгіёну здаваліся больш падобнымі на далёкія абяцанні. Але словы не разышліся са справай. Аляксандр Лукашэнка наведваў нас чатыры разы, у кожны новы візіт задачы на будучыню ставіліся ўжо ад больш развітой матэрыяльнай базы

- Але ж дагэтуль знаходзяцца людзі, якія кажуць, што іх кінулі ў выселеных вёсках, дзяржава пра іх забылася?

- Няпраўда, мы яшчэ ў двухтысячныя займаліся перасяленнем. Па Веткаўскім раёне магу сказаць дакладна: хто хацеў і меў на гэта права, той атрымаў кватэру або домік у чыстай зоне. Проста ў тых, хто пражываў у населеных пунктах з правам на адсяленне, засталося там маёмасць. У мінскай або гомельскай кватэры жывуць цяпер дзеці і ўнукі, а старыя вяртаюцца. Праўда, былі і такія эксперыментатары, хто абвясціў «асабістую вайну» радыяцыі. Самы вядомы самасёлка - Фелікс Набокин. Задоўга да катастрофы ён працаваў настаўнікам у вёсцы Барталамееўка. Падчас эвакуацыі, размяняў ўжо дзевяты дзесятак, наадрэз адмовіўся высяляцца. Застаўся жыць у зоне, трымаў гаспадарка - статак кароў. Распавядаў прыезджым журналістам, а іх было шмат, што ходзіць па расе касіць траву, п'е малако, збірае грыбы і ягады, у якіх каля 80 кюры радыяцыі. Цікавы быў чалавек, але гісторыя скончылася крымінальна. Маргіналы абрабавалі яго дом, а старога збілі, ён памёр ад пераахаладжэння.

Жорсткія формы кантролю
У пачатку 1991 года Ветку наведаў кіраўнік самай вялікай краіны ў свеце - Міхаіл Гарбачоў. Аднак «бацька перабудовы» канкрэтных зменаў мясцовым не прынёс. Праз 11 месяцаў Саюз распаўся, і ўсе нягоды чарнобыльскай праблемы стала цягнуць

на сабе маладая незалежная краіна (варта адзначыць, што да пацярпелага насельніцтву ў Беларусі ставіцца без малога 1,5 мільёна чалавек!). Яўген Чеваньков адзначае, што Гарбачоў нарабіў шмат шуму, а вось Лукашэнка рэальна дапамог:

- Падчас першага візіту Прэзідэнта яго ідэі адраджэння гэтага рэгіёну здаваліся больш падобнымі на далёкія абяцанні. Але словы не разышліся са справай. Аляксандр Лукашэнка наведваў нас чатыры разы, у кожны новы візіт задачы на будучыню ставіліся ўжо ад больш развітой матэрыяльнай базы.

- У чым гэта выяўлялася?

- Давайце па парадку. Была праведзена вялікая праца па адсяленні амаль траціны раёна. Навукоўцы правялі шэраг даследаванняў, ўдакладнілі карты радыеактыўных забруджванняў, распрацавалі методыкі атрымання чыстай прадукцыі на не самай чыстай зямлі, ўкаранілі жорсткія формы кантролю за гэтай прадукцыяй. Наступны этап - мадэрнізацыя сельскай гаспадаркі: новыя МТФ, птушкафабрыка. Гэта ўсё працоўныя месцы і павышэнне эканамічнай стабільнасці. Так, раён - датацыйны, але мы ўсё стараемся зрабіць яго самадастатковым. Асобная ўвага была ўдзелена развіццю медыцынскага абслугоўвання (новая бальніца), рамонце школ, будаўніцтву спартыўных аб'ектаў - у Ветцы ўпершыню з'явіўся басейн. Галоўнае - вынік у наяўнасці: на тутэйшых землях ёсць магчымасць атрымліваць чыстую прадукцыю. Людзі вяртаюцца, узводзіцца жыллё, аб'екты сельскай гаспадаркі і сацыяльнай сферы.

Тэрыторыі дзяржаўнага увагі

З 2021 года рэалізуецца ўжо шостая дзяржаўная праграма па падтрымцы тэрыторый, пацярпелых ад аварыі на ЧАЭС. Сёння на чарнобыльскія праграмы сыходзіць 3% бюджэту Беларусі.

- За 35 гадоў змянілася псіхалогія жыхароў раёна ад безвыходнасці да планаў на будучыню. Мы сёння разважаем: чаго яшчэ не хапае, куды развівацца? А тады баяліся, што раён перастане існаваць, - кажа Яўген Чеваньков. - На жаль, нам ужо не стварыць курортны кластар, але стаць прамысловай пляцоўкай у Веткі, я думаю, ёсць шанцы. Гэта фактычна горад-спадарожнік паўмільённага Гомеля. Усяго 20 хвілін на машыне. Калі тут будзе створана свабодная эканамічная зона, прадуманы шляху прыцягнення капіталу, мы зможам нядрэнна развіцца. Гэта ўжо справа маладых. Галоўнае, што ў Веткі ёсць будучыня!